İş değerlendirmesinin amaçları ve kapsamı

İŞ DEĞERLENDİRMESİNİN AMAÇLARI

       İş değerlendirmesinin amaç ve yararlarını “ücret yönetimi”yle ilgili olanlar ve diğer amaç ve yararlar şeklinde gruplandırmak mümkündür. Ücret yönetimi açısından iş değerlendirmenin asıl amacı, ücret eşitliğini sağlamaktır. Bu temel amaç doğrultusunda bir işletmedeki işlerin göreli değerini belirlemek, işlerin önem ve güçlüğüyle uyumlu eşitlikçi bir temel ücret yapısı kurarak “eşit değerde eşit ücret” ilkesini hayata geçirmek böylece işgörenler arasında ücret eşitliği veya adaletini ve bunlara bağlı yararları sağlamak hedeflenir. 7

       İş değerleme basit olarak işlerle ilgili bilgiler toplar, karşılaştırır ve kullanıma uygun sıralama listeleri oluşturur. Bu listeler işletmelerde farklı pozisyonlar için yapılandırılmış ödeme hiyerarşisinin temelidir. İş değerleme, çalışanların işlerinin işletmeye kattığı değerin işlerin içeriğine göre belirlendiği bir süreçtir. Bu süreçte çaba, beceri, sorumluluk ve çalışma koşulları gibi faktörler temel alınabilir. İş değerlemesi , işletme içi eşitliğin sağlanması açısından önem taşımaktadır. Ayrıca tüm işlerin sistematik olarak karşılaştırılmasına olanak sağlanmaktadır. 8

       Başlıca amaçları, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Sistemli, adil ve akılcı bir ücret yapısı için temel oluşturmak,
• Değişen veya yeni ortaya çıkan işleri değerlemek ve sınıflandırmak için üzerinde anlaşılmış bir araş oluşturmak,
• Diğer örgütlerdeki işler ve ücret hadleri ile işletmedeki ücretleri karşılaştırmak için bir araç sağlamak,
• Bireysel performans ölçümü için bir temel sağlamak,
• Ücret anlaşmazlıklarının çözümünde başvurulabilecek bir araç sağlayarak bu anlaşmazlıkları azaltmak, 9

• Üst düzey işlere doğru işgörenleri motive etmek,
• Ücret adaleti yoluyla işgörenlerin tatmin ve bağlılığını sağlamak,
• İşgörenler ve sendikalarla yapılan ücret pazarlıkları için işe dayalı bilgi ve nesnel bir temel sağlamak,
• Ücret maliyetlerinin kontrolünü kolaylaştırmak,
• Diğer insan kaynakları işlevlerinde kullanılabilecek iş ilişkilerine dair bilgiler sağlamak (seçim, planlama, kariyer yönetimi.. vb.):
• İşlerin ve organizasyonun gözden geçirilmesi, yeniden tasarımı ve güncellenmesini sağlamak,
• İnsan Kaynakları planlaması, işgören seçimi, terfi, eğitim, kariyer planlama, performans değerleme, iş güvenliği vb. işlevleriyle ilgili yararlı bilgiler sağlamak. 10

İŞ DEĞERLENDİRMENİN KAPSAMI

       Hangi işlerin değerleme kapsamına alınacağı aslında iş değerleme yapılması kararı alınırken saptanmalıdır. İşgörenler genel olarak saat ücretliler ve aylıklılar (maaşlı) olarak iki temel gruba ayrılmaktadır. Ücret ödeme biçimi yanında, iş nitelikleri yönünden de bu iki küme arasında büyük farklılıklar göze çarpar.

İşdeğerleme kapsamına alınacak işlerin saptanmasını işletmenin bazı olanakları da etkileyebilir. Değişik düzeydeki işler tek plan içinde değerlenebilir. Ancak konuyu bu kadar geniş kapsamda ele almak sağlıklı ve güvenilir bir iş değerleme çalışmasının amacı olmamalıdır. Öncelikle çalışmalara ayrılan zaman, değerlemeyi yapacakların nitelik ve nicelikleri, değerlemenin maliyeti, işletme yönetimi ile sendika arasındaki ilişkiler bu konuda verilecek kararı etkileyecektir. Bu etkenlere karşın, yine de bir değerleme planının kapsamına girecek işler, genel özelliklerine göre doğal bazı gruplar içinde toplanabilir.

1. Doğrudan ve dolaylı olarak üretimle ilgili işler (saat ücretliler)
2. Büro işleri (aylıklılar-maaşlılar)
3. Alt kademe gözetimcileri ve yöneticileri
4. Orta kademe yöneticiler
5. Teknik, profesyonel işgörenler ve danışmanlar
6. Üst kademe yöneticileri

       Değerleme planının kapsayacağı işleri saat ücretliler ve aylıklı olarak özellikleri birbirinden farklı iki ana grup içinde toplayabiliriz. 11

6 Prof. Dr. İsmail Durak Atay, İnsan Kaynakları Yönetimi, 4 basım 2009  Beta

7 Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar, İşletmelerde Ücret Yapısının Oluşturulması, 1. bası 2007 Literatür

8 Yard. Doç. Dr. Osman Avşar Kurgun, Derya Alimanoğlu Yemişçi, İş değerlemede Puanlama Yöntemi, Çimento İşveren Dergisi, Temmuz 2007

9 Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar, İşletmelerde Ücret Yapısının Oluşturulması, 1. bası 2007 Literatür

10 Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar, İşletmelerde Ücret Yapısının Oluşturulması, 1. bası 2007 Literatür

11 Prof. Dr. İsmail Durak Atay, İş Değerleme ve Başarı Değerleme Yöntemleri, 2. baskı 1990, İ.Ü.