İŞ DEĞERLEME

       İş değerlendirme, bir müessesedeki herhangi bir işe veya her işe has olan bütün esas faktörlerin sistematik şekilde mülahazası, bunlara ait nisbi değerlerin tesbiti ve bu değerlerin bir araya toplanması ile işler arasında matematik bir münasebetin kurulmasıdır. 1

       İş değerleme bir örgüt içindeki işlerin bütün özellikleriyle sistematik bir şekilde incelenmesi, karşılaştırılması, bunlara ait göreli değerlerin saptanması ve bu değerlerin bir araya toplanmasıyla işler arasında matematiksel bir ilişkinin geliştirilip kurulması eylemidir.

       Bir başka tanımda da iş değerleme, işlerin ayrıntılı analiz ve tanımlarının yapılıp aralarındaki önem ve güçlük farkları ve benzerlikleri dikkate alınarak ağırlıklandırmaları ve objektif bir ücret değer ilişkisinin kurulmasıdır. 2

       İş değerlendirmesi, bir örgütteki “işlerin göreli değerlerini sistemli olarak belirleme süreci” veya “işyerindeki işler arasındaki değer farklılıklarını ortaya çıkarma amacına yönelik bir yöntem, olarak tanımlanabilir. İş değerlendirmesi, ücretleme amacıyla bir örgütteki işlerin göreli değerini belirlemeyi içeren bilimsel bir süreçtir. Aslında iş değerlendirme, işgörenin ücreti ile onun işinin örgütsel etkinliğe katkısı arasında bir ilişki kurmak amacıyla yapılır. 3

       İş değerleme sonucunda işlerin nisbi (göreceli) değer farklılıkları ortaya çıkar. Bu değer iş gurubuna, iş sayısına göre değişir. Üst düzeyde mekanizasyona dayanan bir üretim işletmesindeki işlerin nisbi değeri kendi aralarında yapılan değerleme ile ortaya çıktığı gibi, basit ve daha çok bedensel çabaya dayalı bir işletmedeki işlerin ise, aralarında yapılan karşılaştırma ile değer farklılıkları bulunur.  Bu açıdan iş sayısı arttıkça daha sağlıklı değerlendirme yapılması mümkündür. 4

       Genel olarak iş değerlemeye ilişkin ve değişik kaynaklar tarafından yapılan tanımlar başlıca iki grupta toplanabilir. İş değerlemesinin işin göreceli değerini belirleyen ve bu değere göre yönetim ilke ve kurallarının saptanmasını amaçlayan belirten kaynaklardan birisi ABD Çalışma Bürosu’dur. Buna göre iş değerlemesi, “diğer işlerle ilgili olarak tek işin değerini belirleme işlemidir”. İş tanımlarını düzenlemek üzere analizlerin yapılması ile işe başlanır. İşlerin veya gruplarının göreceli değerlerini belirlemek amacıyla hazırlanan bir sisteme uygun olarak bu iş tanım ve iş analizlerinden yararlanılarak işlerin göreceli değerleri belirlenir. Daha sonra ortaya çıkarılan iş ya da iş kümelerinin en yüksek ve en düşük ücret sınırları saptanır. 5

     Genel olarak iş değerlemeye ilişkin ve değişik kaynaklar tarafından yapılan tanımlar başlıca iki grupta toplanabilir. İş değerlemesinin işin göreceli değerini belirleyen ve bu değere göre yönetim ilke ve kurallarının saptanmasını amaçlayan belirten kaynaklardan birisi ABD Çalışma Bürosu’dur. Buna göre iş değerlemesi, “diğer işlerle ilgili olarak tek işin değerini belirleme işlemidir”. İş tanımlarını düzenlemek üzere analizlerin yapılması ile işe başlanır. İşlerin veya gruplarının göreceli değerlerini belirlemek amacıyla hazırlanan bir sisteme uygun olarak bu iş tanım ve iş analizlerinden yararlanılarak işlerin göreceli değerleri belirlenir. Daha sonra ortaya çıkarılan iş ya da iş kümelerinin en yüksek ve en düşük ücret sınırları saptanır.

       İngiliz Yönetim Enstitüsü’nce yapılan tanım da kısa olarak aynı görüş doğrultusundadır. Buna göre iş değerleme, “ dengeli bir ücret yapısının kurulmasında kullanılmak üzere ve işlerin göreceli değerlerini belirlemek amacıyla yapılan değerleme çalışmalarıdır. 6

 

1 T.C. Devlet Demiryolları İş Değerlendirme ve Tatbikatı, T.C. Devlet Demiryolları

2 Serap Benligiray, Ücret Yönetimi, 1. basım 2007, Beta

3 Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar, İşletmelerde Ücret Yapısının Oluşturulması, 1. bası 2007 Literatür

4 Prof. Dr. İsmail Durak Atay, İş Değerleme ve Başarı Değerleme Yöntemleri, 2. baskı 1990, İ.Ü.

5 Prof. Dr. İsmail Durak Atay, İnsan Kaynakları Yönetimi, 4 basım 2009  Beta